ABD ve Türkiye’de İkiz Açık

ABD bütçe açığı ve cari açık vermesine rağmen ekonomisi bunalımda değil üstelik bütçe ve cari açığı çok yüksek buna karşın Türkiye de cari açık ve bütçe açığı veriyor ama Türkiye’de kriz oluyor. Neden?

Aynı anda bir ekonomide bütçe açığı ve cari açık gözlendiğinde buna ikiz açık denmektedir. İkiz açık verirken asıl önemli olan faktör bu açığın sonrasında nasıl finanse edildiği ile ilgilidir. Türkiye ve ABD’de ise açık finanse edilirken farklı yollar izlenmektedir. Farklı yollar neler ve bu yolların sebepleri neler bakalım.

Türkiye’de Durum Nedir?

            Türkiye’ye baktığımızda bütçe açığının finansmanında kullanılan yol finansman kaynağı olarak iç ve dış borçlanmadır. Ancak burada önemli olan alınan borçların yönetildiği alanlarda söz konusu olan verimdir. Devlet bu borcu verimli olmayan alanlara yönelttiği takdirde borç ödemelerinde sorun yaşamaya başlar ve ekonomiyi felce uğratır. Borçlanmada devletin dış borçlanmaya gitmesinin ise iki sebebi vardır: Ulusal tasarrufların yetersizliği ve dış ödemeler bilançolarında oluşan açıklardır. Ulusal tasarrufların yetersizliğinin sebebi olarak gelişmekte olan ülkelerde kişi başına düşen milli gelir düşük olduğu için hedeflenen ekonomik programda ulusal tasarruflar yetersiz kalmaktadır. Türkiye’de yapılan dış borçlanma durumu çözemiyor ve ülkeyi krize sürüklüyor. Daha önce yapılmış borçlanmaların faizi ve kamu harcamalarının gittikçe artmasıyla verimliliğin üzerinde oluşan maliyetler krize yol açıyorlar.

            Türkiye’de cari açığın finanse edilme yöntemlerine baktığımızda %65,4’ünü sıcak parayla, %17,2’sini doğrudan yatırımlarla kalan %17,4’ünü de yeterli kaynak bulamadığı için TCMB rezervlerini kullanarak finanse ettiğini görüyoruz. Cari açığın finansmanında en ideal yol verim açısından gelen doğrudan yatırımlardır, en kötü finansman yolu da sıcak para ile yapılan finansmandır. 

ABD’de Durum Nedir?

            ABD bütçe ve cari açık finansmanın borçlanma yaparken ABD doları olarak borçlanıyor. ABD’ye gelen özel sermayenin çoğu doğrudan yabancı yatırım ve portföy yatırımlarından oluşuyor bu sebepten dolayı da ellerinde bulunan ABD tahvillerini, hisse senetlerini satmak istediğinde varlıklarının değeri düşecektir. Her ne kadar Türkiye’de 2 yıllık tahvilin faizi %23,04 ve ABD’de %3 civarında olsa da Çin’in gidip Türkiye yerine ABD tahvili almasının nedeninin altında risk durumu yatar. Türkiye hazinesinin satmış olduğu tahvilin faizi yüksek olsa da arkasında yüksek kur riski, siyasal ve ekonomik riskler taşıyor. Halbuki ABD doları dünyanın en kabul gören rezerv parası durumundadır.  Oluşan durum ABD devlet tahvillerine olan talebi yüksek tutar. Sonuç olarak ABD’de cari ve bütçe açığının finansmanında büyük ölçüde yabancı özel yatırımlar ve yabancı merkez bankalar rol oynuyor. ABD’nin oluşturduğu güç ve güven algısı durumun sürdürebilirliğini sağlıyor.

            Türkiye ve ABD’yi kıyaslarken gördüğümüz üzere ABD’nin krizle karşılaşmamasının en temel sebebi ABD dolarının en yaygın rezerv para olmasından kaynaklanmaktadır. Bunların yanında ise yabancı yatırımcı çekme ve ülkenin para biriminin, ülkenin dünyada oluşturduğu güven ve güç algısı krizi engelliyor. Türkiye’de eksik olan bu durumlar ve oluşan açıklar krizin yoldaşlarından olmaya devam ediyor.